Trans-Pacific Partnership (TPP) có qua cơn nguy kịch?

Với đảng Cộng hòa nắm quyền cả 2 viện QH, và một mình Obama chỉ còn là người cộng hòa chót mặc áo dân chủ, chính quyền Mỹ lại 1 lần nữa làm om sòm HĐ Đối tác xuyên TBD (TPP) và đứa em song sinh xấu xí của nó: Đối tác thương mại và đầu tư xuyên ĐTD (TTIP), vươn lên trước 1 cách nghiêm trọng.

Sức ép từ các khối kinh tế khác đang gia tăng cũng rất nghiêm trọng, đẩy Mỹ vào đường cùng phải có được những khu vực thị trường được rào dậu chắc chắn.

Sau nhiều lần đình trệ và bế tắc mà lần gần đây nhất là cuối năm 2014, CQ Obama đã cố để sắp xếp các ý kiến của năm ngoái nhằm bắt kịp cảm giác không thể tránh khỏi về những quy định cứng rắn, giao dịch thương mại sai phân định và thực sự rất khác biệt.  Ngay cả đảng Dân chủ của Obama, cùng với sự tham gia của khối lớn đảng Cộng hòa, đã nổi loạn do mức độ bí mật chưa từng có được duy trì xung quanh việc đàm phán và thỏa thuận. Hầu như cả 2 viện QH Mỹ không hay biết gì về TPP, còn CQ thì luôn luôn từ chối cung cấp các nội dung đàm phán.

Không cần phải nói, đa số đảng CH cũng có thể thay đổi động lực này nên không hẳn là trở ngại chính, đối với họ, cái gì không mua được bằng tiền thì sẽ mua được bằng nhiều tiền! Thực sự, trở ngại lớn nhất là đến từ Nhật Bản, khiến đàm phán đình trệ cuối năm ngoái. Thậm chí thông tin trên truyền thông Nhật cũng bị phân luồng trong vấn đề này. Một mặt, là tin tức nói TPP đang tiến triển, mặt khác là các cuộc đàm phán đang bốc hỏa, thậm chí là vãi lửa vào mặt Mỹ. Ví dụ trên tờ Japan Times, tạm gọi là luồng 1 và luồng 2 (L1, L2);

L1: Nhật Bản và Mỹ đã nhất trí rằng 12 quốc gia thảo luận về Trans-Pacific Partnership nên tổ chức cuộc họp bộ trưởng trong nửa đầu tháng 3 để đạt được một thỏa thuận rộng lớn…

L1: Các quan chức Nhật và Mỹ báo hiệu rằng hai bên đã thu hẹp khoảng cách về thương mại tự do, trong phiên họp gần nhất ở Tokyo. Phó đoàn đàm phán TPP Nhật, ông Hiroshi Oe nói ông cảm thấy mạnh mẽ rằng Mỹ coi trọng việc kết thúc đàm phán thành công.

L2: Nhật và Mỹ vẫn còn xa rời về thương mại nông nghiệp. Ở nơi khác trong các cuộc đàm phán TPP rộng lớn, Mỹ và các nền kinh tế thị trường mới nổi như Malaysia đang có tranh chấp về bảo hộ sở hữu trí tuệ.

Người Nhật vốn có thói ăn nói vòng vo, mập mờ khó hiểu trong nhiều vấn đề. Thì vấn đề là đây, nếu như đọc những câu chữ, có gì đó không hẳn là ổn thỏa sau những tuyên bố lạc quan. Dù là 2 bên đã nhất trí để nói đàm phán 1 lần nữa, nhưng nhận xét của ông Oe là rất mơ hồ. Chỉ có Mỹ là háo hức, chứ không phải người Nhật. Vì vậy cần xem xét những phân tích khác.

Ví dụ, có 1 bài viết cho rằng, đã có một số suy đoán thuận và nghịch trên báo chí Nhật Bản về cái mà các nhà lập pháp Mỹ trong hậu nhiệm kỳ QH có thể hoặc không thể làm được, có thể hoặc có thể không làm, và nó có làm thay đổi như thế nào triển vọng TPP, có thể trổ ra nhiều thứ như họ đã có… và cứ như vậy. Cho dù có muốn đoán về chủ đề này, cũng không bao giờ có được bất kỳ kết luận nào dứt khoát. Nhưng một khi tờ Japan Times viết 1 dòng rằng "Mỹ thực sự muốn kết thúc thỏa thuận sớm hơn hết" – mà lại không nói lý do tại sao các lĩnh vực bất đồng lâu đời lại có thể được giải quyết 1 cách kỳ diệu đến thế.

Và với các bài báo khích lệ mơ hồ trên truyền thông Nhật, có thể nói đến tờ Mainichi gần đây như đại diện cho 1 hướng dự báo ngày càng ảm đạm về TPP. Một bài viết của tờ báo này có tiêu đề "TPP: Đối với hiệp định, Mỹ 'thực sự nghiêm trọng' “. Dĩ nhiên, khi mà Nhật đang hứng chịu những thiệt hại rất lớn từ khủng hoảng kinh tế thế giới, thì giai điệu tiêu cực như thế của tờ báo là có thể hiểu cho những cái rút ra từ phần còn lại. Đó là Nhật không lạc quan hay thiết tha vội vàng gì trong việc giải quyết những bất đồng đã tồn tại dai dẳng và lâu dài. Vấn đề nông nghiệp vẫn còn nguyên chưa giải quyết được và thực chất, các nhà đàm phán Nhật đang thong dong thư thả với những phát biểu thành ngữ quen thuộc kiểu "vấn đề nghiêm trọng hơn vẫn còn, vẫn là đáng kể để đàm phán". Đối với người Mỹ, và cả những ai không quen thuộc với tính cách Nhật Bản, đây là 1 sự khó chịu thực sự.

Còn ở ngoài truyền thông đại chúng, có nhiều tin tức hơn nhưng lại ít có thể kiểm chứng hơn. Thì tin tức là TPP đang gặp bế tắc nghiêm trọng. Điều này cũng nghĩa là TPP đang chìm vào im lặng trên MSM.

Một tờ báo đáng kể về uy tín và trách nhiệm là tờ Sankei, những bài viết về TPP của tờ này đã không còn nằm thường trực và cả trong kho lưu trữ nữa. Nhưng lại nổi lên tin tức gây hấn rằng Trưởng đoàn đàm phán Nhật Amari đã hét vào mặt Trưởng đại diện thương mại Mỹ Froman: "Nhật Bản không phải là chư hầu Mỹ!"

Một công kích như thế của người Nhật quả thực rất hiếm hoi. Nếu nó có thật, thì nghĩa là cuộc đàm phán TPP gần đây nhất, vào cuối tháng 12 năm ngoái đã hoàn toàn đổ vỡ! Cuộc đàm phán đã biến thành cuộc đọ sức bốc hỏa cùng chửi rủa Mỹ.

Như thế, có thể nói rằng, những gì viết trên tờ Japan Times, L1 không gì hơn là 1 nỗ lực của 1 kênh chính thức (hoặc ở Mỹ hay Nhật - hoặc có lẽ cả 2) xoa dịu Mỹ và để hạn chế thiệt hại có thể của việc ném lửa vào mặt Mỹ, và cũng để chống lại những rò rỉ không hay ho về đàm phán TPP – khi nó đã thực sự chìm nghỉm trên truyền thông Nhật. Còn L2 mới là tin tức thông thường của truyền thông nước họ.

Trong số 12 quốc gia tham gia TPP: Brunei, Chile, New Zealand, Singapore, Mỹ, Úc, Peru, Việt Nam, Malaysia, Mexico, Canada, Nhật; Sự thành công hay thất bại của nó đang nằm trong tay Nhật. Nhật đang duy trì đàm phán để có thêm lợi thế? Hay đang bị các khối kinh tế khác lôi kéo? Hay chính sách khác không phụ thuộc vào TPP đang triển khai? Điều này phải chờ thời gian, ít nhất là cuối năm tới mới biết được.