Tôi kể bạn nghe chuyện Thái Lan! – P3

Không có giáo dục – sẽ chẳng có lựa chọn nào

Thủ đoạn mị dân lừa dối của chế độ Thaksin để đổi lấy sự ủng hộ của tầng lớp nông dân Thái đông đảo đã đẩy đất nước này vào bạo loạn trong những năm gần đây – ít nhất là 1 phần như vậy. Họ làm điều đó dễ dàng có 1 phần là do trình độ dân trí thấp của nông dân Thái. Các ông lớn độc quyền nông nghiệp dễ dàng hoạt động ở đây cũng 1 phần có nguyên nhân kém hiểu biết và ít ý thức của dân chúng. Tất cả đều có nguyên do từ giáo dục thấp.

Học vấn trung bình của nông dân Thái chỉ ở mức giữa lớp 3 và lớp 6. Trong khi sản xuất nông nghiệp ngày này cần nhiều kiến thức hơn thế. Còn để tránh bị các ông lớn độc quyền dụ dỗ vào các đề án cây trồng GMO của họ, lại còn cần nhiều kiến thức hơn nữa. Cũng đã có một số giới Thái nhận thức ra điều này, nhưng họ thiếu nguồn lực để thay đổi hay thực hiện.

Người ta có lời khuyên cổ điển để tránh rủi ro trong lĩnh vực kinh tế tài chính: không nên bỏ tất cả trứng vào cùng một giỏ! Tương tự như vậy, đổ vỡ lúa gạo đã làm người Thái thấy được sự cần thiết hơn nữa phải đa dạng hóa nông nghiệp.

Đó là điều khẳng định từ thực tiễn độc canh nguy hiểm, từ thực tế lược đồ chính trị nguy hiểm. Ngay cả khi trợ cấp lúa gạo của ông Thaksin là thực chất và thực sự là mong muốn của ông ta, thì nó cũng không thể kéo dài mãi và là cơ sở để phát triển nông nghiệp. Vấn đề là tìm ra giải pháp thay thế và nguồn lực để thực hiện – hoặc họ kết thúc bi thảm trong tương lai ảm đạm khi cam chịu đầu hàng qui thuận các tập đoàn lớn GMO.

Những hy vọng về một tương lai tốt hơn, đi lên từ chính bàn tay của người nông dân, thay vì là những hứa hẹn trong các chiến dịch chính trị nông cạn, vô nghĩa của chế độ chính trị thối nát và không bao giờ có ý định thực sự thực hiện tốt lời hứa của mình.

Một trong các hướng đi, là nông dân Thái phải tìm đến kỹ thuật nông nghiệp hữu cơ hiện đại. Các mô hình từng thành công cũng đã có nhiều trong vài thập kỷ qua. Vấn đề là để làm chủ khoa học kỹ thuật, họ phải có kiến thức và trình độ.

Tất cả đều quay lại sự cần thiết phải có của vấn đề giáo dục, không thể có được sự thay đổi nào chỉ với trình độ lớp 3 hay 6. Đối với điều này, nông dân các nước Đông Nam Á khác thậm chí có xuất phát điểm tốt hơn.

Ác mộng niềm hy vọng tan vỡ!

Trợ cấp là luôn luôn là giả tạo, theo nghĩa tích cực nhất, đó là giải pháp tạm thời cho một vấn đề đòi hỏi nhiều hành động lâu dài và thực chất. Sự phụ thuộc vào trợ cấp, đặc biệt là khi đối phó với các sản phẩm nông nghiệp xuất khẩu trong một thị trường ngày càng cạnh tranh khốc liệt toàn cầu là một công thức dễ bị đổ vỡ. Gần đây, truyền thông Mỹ tung ra loạt quảng cáo về “cỗ máy thực phẩm Mỹ”, có thể bạn thấy kinh ngạc và trầm trồ thán phục. Nhưng có lẽ bạn đã không biết, cỗ máy này được trợ cấp đến $10-30 tỷ 1 năm, hay 1 con bò Mỹ được trợ cấp nhiều hơn thu nhập trung bình của 1 người dân nước đói nghèo châu Phi. Thậm chí là các nhà phân tích tử tế nói nếu thật sự là thị trường sòng phẳng và mở cửa, nông nghiệp Mỹ sẽ bị giết chết tươi bởi các nước như Ấn Độ, Trung Quốc... Trợ cấp, nếu không kèm độc quyền, bế quan tỏa cảng, thuế hay hàng rào kỹ thuật phi thuế quan chắc chắn sẽ thất bại. Ở Thái Lan, trước khi những đồng tiền trợ cấp đầu tiên được trao cho nông dân trồng lúa, các nhà phân tích đã cảnh báo 1 thảm họa chắc chắn sắp xảy ra.

Yingluck Shianwatra, em gái Thaksin trở lại nắm quyền năm 2011, cô em công khai 1 chính sách tương tự ông anh và ý đồ đưa Thaksin trở lại nắm quyền – 1 dạng bình phong của ông anh Thaksin, mặc dù lúc đó ông ta đang là tội phạm bỏ trốn, lưu vong ở nước ngoài và chắc chắn không đủ điều kiện để hoạt động chính trị. Ảnh hưởng chính trị không chính đáng của gia đình Shianwatra có được là do sự giàu có và quan hệ gần gũi với giới Wall Street cùng London, mà nhờ đó tránh cho họ không bị trừng phạt để tiến hành các cuộc tranh cử, giành phần thắng.

Hầu như ngay từ đầu, giá gạo Thái nhảy lên trước các nước láng giềng (1 phần do trợ cấp, 1 phần là biến động thị trường), tạo cho một số đối tác kinh doanh truyền thống của Thái lựa chọn rõ ràng có lợi: bỏ gạo Thái Lan để chọn gạo Ấn Độ và Việt Nam có giá hấp dẫn hơn. Sản lượng tiêu thụ giảm làm tăng lượng tồn kho chính phủ sau đó. Quản lý, bảo quản kém và đặc biệt là tồn kho quá dài làm suy giảm chất lượng gạo dưới tiêu chuẩn công nghiệp cho phép. Mùa hè 2013, trợ cấp gạo đã hứa hẹn bị cắt giảm để phù hợp với mức lợi nhuận thấp hơn và sản lượng xuất khẩu bị thu hẹp hơn. Không lâu sau đó, trợ cấp bị ngừng hoàn toàn. Vào thời điểm những người biểu tình đã bắt đầu đổ ra chiếm lĩnh đường phố vào cuối năm 2013 và đầu 2014, rất nhiều nông dân hơn nửa năm đã không nhận được tiền đền bù cho gạo họ đã bán.

Hứa hẹn giả dối đe dọa các khoản vay trước mắt mà cuối cùng nông dân trồng lúa đang tuyệt vọng sẽ phải trả hết. Theo nghĩa đen, họ đang phải trả hàng tuần. Mỗi tuần, khi lời hứa bị phá vỡ là mỗi tuần nợ nần cộng dồn thêm chồng chất. Mỗi ít tiền CQ muốn xoáy ra khỏi đám đông bị dồn vào chân tường bế tắc lại như thêm 1 dòng nước đổ vào đại dương đại dương nợ nần của nông dân.

Ác mộng nông dân phải đối mặt là nợ nần đang gia tăng, trong khi họ đã cố gắng xoay xở để trang trải chi phí hàng ngày và bám vào hy vọng giả tạo – lời hứa hẹn của 1 chế độ hoặc là bất lực hoặc là không có ý định cũng như khả năng trả tiền cho họ. Trẻ em sẽ bị lôi ra khỏi nhà trường vì không có học phí, đóng chi phí y tế bị bỏ quên, thắt lưng buộc bụng trong bữa ăn, và bất kỳ đầu tư nào có thể để cải thiện đời sống nông dân bị lừa dối cũng tiêu tan hết, khi các tuần nợ biến thành tháng nợ, rồi tháng tiếp tháng thành năm nợ. Nhiều nông dân đã nhận ra mức độ ghê gớm của thảm họa này, nhưng họ không thấy có cơ hội nào để trả được nợ nần. Không thể kiếm được tiền để trả các khoản vay nợ ngày càng tăng, một số đã buộc phải tự tử - một bi kịch sốc có chiều hướng ngày càng tăng.

Và khía cạnh tồi tệ nhất của trợ cấp lúa gạo không phải là nông dân sẽ không bao giờ nhìn thấy tiền của họ cho giá trị lúa gạo họ làm ra trong 1 năm hay hơn, mà là chương trình này bị hủy bỏ, để lại ngành công-nông nghiệp lúa gạo trong đống đổ nát – thanh danh uy tín nông nghiệp Thái sẽ cần nhiều năm để khôi phục. Nếu CQ bằng cách nào đó có khả năng thanh toán cho tất cả nông dân hàng tỷ nợ ngay ngày mai, thì trong vụ thu hoạch tiếp theo nông dân trồng lúa vẫn sẽ thấy khó khăn khi không thể làm ra lợi nhuận từ đó.

Với việc cộng đồng ASIAN đang gấp rút thực hiện ực Đông Nam Á gấp rút thực hiện "Cộng đồng kinh tế châu Á (AEC)" tai ác, cuộc sống nông dân Thái cũng sẽ khó khăn hơn, khi các hiệp định thương mại tự do làm tràn ngập thị trường nội địa Thái này hàng nông sản giá rẻ hơn hàng xuất khẩu của Thái. Các hiệp định FTA được thực hiện dưới chế độ Thaksin vào năm 2003, bao gồm thương mại tự do với Trung Quốc và liên quan buôn bán tỏi đã kết liễu 1 cách hiệu quả canh tác thương mại của Thái một cách vĩnh viễn.

Sự kỳ cục và buông tuồng của cỗ máy chính trị Thaksin Shianwatra là 1 tội ác chống nông dân Thái. Thay vì đứng về phía nông dân và giữ cho chế độ này có trách nhiệm vì tội ác của họ, phương Tây đã đứng về phía Thaksin và bảo vệ chế độ này như thể là 1 "chính phủ dân chủ được bầu" của Thái Lan và những tội ác này lẽ ra đã bị phán quyết ở tòa án – thay vì thế lại là 1 cuộc bầu cử giả tạo khác đưa cô em Yingluck Shianwatra đến quyền lực.

Hình ảnh: 1 người biểu tình chống chế độ chuẩn bị đóng góp tiền trong một cuộc diễu hành được tổ chức bởi lãnh đạo Suthep Thaugsuban để gây quĩ cho các nông dân túng quẫn bị lừa bởi Thaksin Shinawatra và chương trình trợ cấp gạo mị dân mua phiếu bầu tai hại của ông ta.

Tôi kể bạn nghe chuyện Thái Lan! – P2

Vấn đề thể hiện trong mọi cái thìa đầy

Gần như mỗi bữa ăn của người Thái đều có gạo. Và họ đã làm ra lúa gạo vượt quá nhu cầu lương thực hàng ngày của 70 triệu dân, họ có thị trường xuất khẩu gạo lớn nhất, sử dụng gần một nửa tổng số lực lượng lao động, trở thành một phần không thể thiếu của nền kinh tế, văn hóa, và lịch sử Thái Lan.

Vì tầm quan trọng, sức khỏe của nền nông nghiệp Thái là sức khỏe kinh tế Thái Lan - cả nghĩa bóng lẫn nghĩa đen.

Quản lý yếu kém gần đây của ngành nông nghiệp đã làm lung lay niềm tin của cả trong và ngoài nước về uy tín và chất lượng. Những kho chứa đầy gạo mà vẫn không bán được trong hơn một năm dù đã phun thuốc bảo quản khử trùng độc hại nhưng cũng đã mốc thối. Các nhà nhập khẩu đã chỉ trích các lô hàng gạo từ Thái Lan cùng với sự kiểm soát kỹ lưỡng vì điều này, hoặc họ đã chuyển sang nhập toàn bộ từ các quốc gia khác.

Trong nước, người ta lảng tránh gạo bị nghi ngờ có nguồn gốc từ kho của chính phủ, người tiêu dùng có ý thức sẵn sàng trả nhiều tiền hơn để tránh gạo bị nhiễm độc. Các vấn đề kinh tế xã hội phát sinh từ hậu quả chương trình trợ cấp thất bại đã tác động khắp xã hội Thái - từ nông dân đến người tiêu dùng, nó dội vào các hàng hóa liên quan, các dịch vụ lúa gạo, các doanh nghiệp nhỏ sở hữu và hoạt động thu mua mà chưa thanh toán cũng như chính nông dân.

Hình ảnh: Gạo mốc và thối tồn kho khắp đất Thái, khi chế độ Thaksin Shinawatra thu mua và tích trữ lúa gạo như một phần của chương trình trợ giá gạo và đã thất bại. Không thể bán gạo, tuyệt đối không có cách nào có tiền trả hàng tỷ nợ cho nông dân trong cơn cơ cực và tuyệt vọng. Gạo Thái lần đầu tiên đánh mất lòng tin của các đối tác kinh doanh truyền thống.

Trong một nỗ lực tuyệt vọng để ngăn chặn dòng thác của các vụ thu hoạch lúa kế tiếp, mà chính quyền không thể bán và gây ra sụp đổ thị trường – chế độ Thaksin đã làm cái việc vô nhân tính khi cố gắng ngăn chặn việc cung cấp nước tưới cho nông dân qua hệ thống thủy lợi quốc gia (bằng cách tuyên bố tình trạng thiếu nước) - nông dân bị bỏ rơi không một xu dính túi, và cũng nhàn rỗi thất nghiệp khi không có nước tưới cho các cây trồng khác thay thế.

Khi nông nghiệp tạo thành một bộ phận quan trọng của Thái Lan, nó tác động khắp xã hội Thái từ ruộng lúa khô hạn không nước tưới, nông dân nhàn rồi, gạo bị nhiễm độc trên bàn ăn. Đó là vấn đề kinh tế - xã hội có tác động lâu dài trong nhiều năm.

Nông nghiệp lớn và Vòng Kim Cô nợ nần

Những vấn đề mà nông dân Thái trồng lúa phải đối mặt bị phức tạp hóa, thành to lớn bởi ý đồ chính trị mua phiếu bầu của Thaksin. Khó khăn của họ ngày càng tăng, nó nổi lên trên 1 thảm họa khốc liệt khác: cây trồng biến đổi gen!

Các ông lớn thực phẩm biến đổi gen (GMO) đã từ lâu rất thèm thuồng vựa lúa châu Á này.

Hình ảnh: Không chỉ là nông nghiệp độc hại của Bayer nguy hiểm cho sức khỏe con người, nó còn là cái bẫy đối với nông dân trong vòng xoáy nợ nần ngày càng tăng, trong khi họ không có lợi ích đáng kể về năng suất hay chất lượng. Điều tồi tệ nhất, là người Thái đã phải sử dụng các sản phẩm biến đổi gen, kháng thuốc diệt cỏ gốc glufosinate được bán dưới tên thương hiệu Basta. Nó như thể con chó sói đã đặt được 1 chân vào trong cửa. Bước tiếp theo, không nghi ngờ gì – gạo biến đổi gen. Xem báo cáo của Greenpeace ở đây.

Nấm mộ chết chóc ngày càng làm người ta lo ngại, là sự hiện diện của các tập đoàn nông nghiệp độc quyền ngày càng tăng. Một mối quan tâm ngày càng ghiêm trọng: các tập đoàn nông nghiệp lớn nước ngoài. Họ đã tạo ra những vũng lầy để đánh bẫy nông dân Thái thành con nợ vĩnh viễn chìm ngập trong hóa chất độc hại và cây trồng biến đổi gen - GMO.

Vòng xoáy hóa chất độc cùng độc canh quy mô công nghiệp (phụ thuộc vào 1 loại cây duy nhất) bỏ mặc nông dân hoàn toàn phụ thuộc vào các tập đoàn nông nghiệp độc quyền lớn phát triển cây trồng của họ, cùng các nhà phân phối lớn để bán chúng. Bất chấp những quảng cáo thổi phồng lừa gạt về nông phẩm GMO, không có gì đảm bảo cho vụ mùa thành công. Nông dân độc canh thấy mình đặc biệt dễ bị tổn thương khi chỉ cần 1 vụ thu hoạch thất bại vì bất cứ lý do nào: thiên tai, bão lụt, thời tiết, thị trường hay bê bối chính trị.

Trong lúc này, nông nghiệp ông lớn đang tạo ra khó khăn thách thức cho nông dân toàn thế giới, đặc biệt là ở Thái Lan, các tập đoàn nước ngoài đang bán thuốc độc cho nông dân, thứ từ lâu trước đây đã bị cấm.

Tập đoàn Đức Bayer AG, ví dụ, là nhà sản xuất của sản phẩm mang thương hiệu Basta/Liberty (GMO kháng thuốc diệt cỏ glufosinate). Nó đang bị loại bỏ ở EU, trong đó có chính nước Đức – khi bị phát hiện nguy hại cho sức khỏe con người. Tuy nhiên, nó lại có mặt ở khắp các nước thế giới thứ 3 và các nước nghèo, lạc hậu. Bayer sẵn sàng tiếp tục thúc đẩy và bán thứ Basta/Liberty này cho nông dân Thái Lan, khi biết rõ chính phủ Thái, đặc biệt là chế độ Thaksin không bao giờ thách thức hay cản trở - bất chấp vấn đề sức khỏe hay truyền thống nông nghiệp.

Hóa chất độc nhưng phí tổn là nông dân, họ không thể sản xuất khi không thể kiểm soát sâu bệnh và cỏ dại, hoặc định hình loại phân bón của chính mình, tất cả đều phải mua từ các tập đoàn lớn độc quyền. Với rủi ro tiềm tàng thất bát và vỡ nợ, với đề án chính trị mị dân mua phiếu bầu đe dọa thu nhập hàng năm của họ, trong khi lại phải không ngừng trả tiền mua hạt giống, thuốc trừ sâu, diệt cỏ và bản quyền kỹ thuật thâm canh biến họ thành con nợ vĩnh viễn mắc kẹt trên cánh đồng GMO mà không thể tự cứu mình.

Xem thêm:

Thất bại của Monsanto và cây trồng biến đổi gen ở Ấn Độ

Ngô biến đổi gen không mang lại lợi ích cho nông dân Việt Nam

Thuốc diệt cỏ gây ra chứng tự kỷ, GMO gây ung thư?

Tôi kể bạn nghe chuyện Thái Lan! – P1

Kinh doanh nông nghiệp, làm ăn lớn và vòng kim cô nợ nần đã xiết chặt nông dân Thái Lan - Bạn sẽ không tìm thấy bất cứ tờ báo tiếng Việt nào nói như thế, đơn giản là nhiều kẻ không thích phổ biến nó.

Một câu chuyện về việc làm thế nào mà nền nông nghiệp lớn và chính phủ to lại phá hủy ngành lúa gạo hàng đầu Châu Á và làm thế nào để xây dựng lại mô hình lương thực lành mạnh hơn và tốt hơn trên đống đổ nát.

Cuộc đảo chính hồi tháng 5/2014 lật đổ chế độ Yingluck Shianwatra, em gái của kẻ bị kết án Thaksin Shianwatra, chính phủ quân sự cầm đầu mới đã bắt đầu trả lại cho những người nông dân bị lừa bởi chương trình mua phiếu bầu "dân túy" của chế độ bị lật đổ. Nông dân trên khắp đất nước này đang nhận lại tiền của họ. Bước tiếp theo là xây dựng các thị trường địa phương bền vững, cắt bỏ những kẻ trung gian, lấy lại các nhà máy xay xát vào tay dân làng địa phương, do đó công nghệ và giáo dục đào tạo, chứ không phải lá phiếu mua chủ nghĩa dân túy, mới là giả pháp bền vững cải thiện cuộc sống của người nông dân...

Đầu năm 2014, nông dân Thái thấy mình ở trung tâm của 1 cuộc đấu tranh chính trị kéo dài như đã thành truyền thống, chống lại những kẻ "dân túy" mới nổi được chống lưng bởi những lợi ích nhóm nước ngoài. Kết quả nổi bật là bây giờ nông dân Thái thấy mình có cơ hội được chia sẻ cảnh ngộ của họ và có thể có được sự quan tâm chú ý rộng lớn hơn.

Hình ảnh của Chinnawat Singha: Nông dân trồng lúa ở tỉnh Phitsanulok bị đe dọa phải chấm dứt biểu tình bởi chế độ của phe "áo đỏ" (Mặt trận liên minh dân chủ chống độc tài). Thường thì truyền thông phương Tây mô tả là "chia rẽ tầng lớp", nhưng bây giờ rõ ràng là nông dân của quốc gia này đơn giản là đã bị lợi dụng để đưa Thaksin Shinawtra trở lại quyền lực, bạo lực và đe dọa thường nhằm vào các các đối thủ chính trị của ông ta khiến họ tỉnh ngộ và trỗi dậy khi bị lừa bởi lá phiếu trợ cấp mua gạo mị dân. Nông dân trồng lúa đã không được trả tiền như hứa hẹn - nói cách khác, họ đã bị cướp.

Chế độ Thaksin Shinawatra xây dựng bộ máy chính trị của mình trên lưng nông dân trồng lúa Thái Lan – với phần lớn sự ủng hộ của họ đến từ các vùng trồng lúa đông dân cư ở phía bắc và đông bắc Thái. Việc này đã được thực hiện việc bằng chính sách “dân úy” thiển cận, thiếu suy xét, báo trước sự sụp đổ trong cơn lốc của tham nhũng, bất tài, bê bối, và phá hoại tài chính.

Đặc biệt là các khoản trợ cấp gạo. Nông dân, những người đã được hứa hẹn có giá gạo thị trường cao hơn cho họ, đã không được thanh toán kể từ tháng 10/2013 và đã phải bán gạo với giá thấp kể từ khi lược đồ mua phiếu bầu bắt đầu sụp đổ vào mùa hè.

Chương trình mua gạo đã bị phá sản, với những kho chứa đầy gạo không bán được, gạo mục nát bị tuyên bố là không thích hợp để sử dụng cho người bởi nhiều nhà nhập khẩu truyền thống của Thái Lan. Bởi vì điều này, vị trí dẫn đầu là một nước xuất khẩu gạo của Thái ở châu Á đã rơi rụng cả về số lượng và chất lượng.

Sau thất bại trong việc bán gạo, đã có nỗ lực huy động vốn để trả tiền nông dân bằng cách bán trái phiếu - và cũng thất bại – đợt đầu tiên không huy động được thậm chí một nửa số tiền cần thiết để duy trì chương trình này. Đợt trái phiếu khác được lên kế hoạch vào tháng 1 năm 2014, nhưng tình trạng còn tồi tệ hơn. 

Chế độ dân úy và chính sách trợ cấp gạo, đã bỏ lại khắp Thái Lan nông dân nghèo trong tuyệt vọng và dễ bị tổn thương hơn bao giờ hết. Quan trọng hơn, họ đã làm nông dân vỡ mộng giấc mơ "vô địch". Thất bại của Thaksin Shinawatra đã thêm sức nặng vào các cuộc biểu tình đang diễn ra và làm khập khiễng cả chế độ đã bị xói mòn lòng tin để cuối cùng phá vỡ Thái ra thành từng mảnh. Đáp lại, những kẻ cuồng tín ủng hộ triều đại Thaksin Shinawatra đã phải viện đến tuyên bố nông dân là kẻ thù, hăm dọa bạo lực đối với những nông dân đã từng ủng hộ họ mạnh mẽ. 

Trong khi đó, các cuộc biểu tình sẵn sàng chào đón những người nông dân nghèo, đặc biệt là nông dân trồng lúa vào hàng ngũ của họ, chiến thắng trong cuộc đấu tranh chính trị bằng cách lật đổ chế độ Thaksin Shinawatra cũng chỉ một bước đơn trong hành trình lâu dài hơn nhiều và cần thiết để mang lại công bằng thực sự và tốt đẹp hơn cho đời sống cho nông dân Thái.

Hình ảnh: Hàng chục ngàn nông dân trồng lúa khắp Thái bị lừa và bị lợi dụng bởi chế độ đã tàn tạ Thaksin Shinawatra đổ về thủ đô Bangkok trong cuộc tìm kiếm công lý và lúa gạo bị mất của họ. Nhiều nông dân đã sống cả đời với cây lúa đã tìm thấy lý do cho chính mình cuộc biểu tình, khi lần đầu tiên trong cuộc đời họ, bỏ cày cấy trên mảnh ruộng của mình và trỗi dậy trong thảm họa kinh tế xã hội chưa từng có này.

Trong khi truyền thông phương Tây vẫn cho rằng nông dân Thái tiếp tục ủng hộ chế độ Thaksin ở Bangkok, thì chỉ cần đến bất cứ nơi nào trên đất Thái cũng có thể thấy, từ Khon Kaen đến Korat, Ayutthaya đến Chai Nai, từ Surin đến Nakhorn Sawan, hay từ Petchaburi đến Chachoengsao - nông dân rõ ràng đã chống lại chế độ, thậm chí là tính đại chúng của Thaksin Shinawatra khi còn ở đỉnh cao quyền lực, cũng vừa rất mong manh vừa tạm bợ.

Thực tế rằng chính trị không phải là câu trả lời cho vấn đề của nông dân cũng được họ hiểu rõ. Mất lòng tin của họ với các chính trị gia và hệ thống "dân chủ" đã gia tăng theo cấp số nhân trong những năm Shinawatra cầm quyền. Điều ít được hiểu, thật không may, là cái gì tốt nhất có thể thay thế để giải quyết vấn đề to lớn này.