7 nguyên nhân Mỹ thất bại ở Việt Nam

Ngày 15-1-1973 quân đội Mỹ và các đồng minh chấm dứt hoạt động chiến tranh ở Việt Nam. Hòa bình đạt được là do kết quả đàm phán kéo dài nhiều năm ở Paris mà qua đó các bên tham gia đã đạt được thỏa thuận. Ngày 27-1-1973, Hiệp định hòa bình được ký kết, kể từ khi trực tiếp can thiệp vào VN năm 1965, quân đội Mỹ đã rút quân sau khi để lại tổn thất 58 nghìn sinh mạng.

Cho đến tận ngày nay, người Mỹ và đặc biệt là các nhà sử học Mỹ vẫn còn đang tranh cãi mơ hồ lẫn lộn trước câu hỏi: “Tại sao người Mỹ lại thất bại cuộc chiến tranh này trong khi họ không hề thua một trận đánh nào?”

Sau đây là tổng hợp của tác giả Nga Nikolay Grishchenko về một số ý kiến và quan điểm đáng chú ý nhất về nguyên nhân thất bại của Mỹ trong chiến tranh Việt Nam:

1. Địa ngục rừng xanh. Binh lính và sĩ quan Mỹ được gọi vào chiến tranh Việt Nam. Dù có sức mạnh lấn át nhưng họ không được chuẩn bị để chiến thắng trước các lực lượng du kích (năm 1968 Mỹ có 540 nghìn binh lính ở VN). Ngay cả thảm bom 6,7 triệu tấn mà máy bay Mỹ đã trút xuống VN, cũng không thể “đưa VN trở về thời kỳ đồ đá”. Do đó, mất mát và thiệt hại của quân đội Mỹ và đồng minh liên tục tăng lên. Sau các năm chinh chiến, người Mỹ đã thiệt mạng 58 nghìn binh lính, bị mất tích 2300 người và trên 150 nghìn người bị thương. Đó là còn chưa kể đến binh lính đánh thuê, thí dụ như người Puerto-Rica hay Nam Hàn tham gia trong quân đội Mỹ không được thống kê vào danh sách thiệt hại. Bất chấp một số hoạt động riêng lẻ thành công, TT Richard Nixon hiểu ra không thể nào giành được chiến thắng cuối cùng.

2. Sự mất tinh thần của binh lính Mỹ. Đào ngũ trong chiến tranh VN là hiện tượng phổ biến. Đủ để nói là tay đấm bốc hạng nặng Mỹ nổi tiếng Cassius Clay trên đỉnh cao sự nghiệp đã chuyển đạo Hồi và đổi tên thành Muhammad Ali để không phải đi lính. Vì việc này, anh ta bị tước hết tất cả các danh hiệu và bị cấm hành nghề hơn 3 năm. Sau chiến tranh, vào năm 1974, TT Gerald Ford đã tha bổng cho tất cả những người lẩn trốn và đào ngũ. Hơn 27 nghìn người được xá tội. Năm 1977, TT Jimmy Carter tha bổng cho những người đã trốn khỏi nước Mỹ để không bị bắt lính.

3. "Chúng tôi biết bom đạn, tên lửa của các ông sẽ cạn kiệt trước tinh thần chiến đấu của người lính chúng tôi," – cựu VC Cao Bảy nói với nhà sử học Mỹ, cựu binh chiến tranh Indochina David Hackforth. Ông nói thêm: "Đúng là, chúng tôi yếu hơn về vật chất, nhưng tinh thần chiến đấu của chúng tôi mạnh hơn các ông. Chiến tranh của chúng tôi là chính nghĩa, còn các ông thì không. Binh lính các ông biết điều đó, cũng như nhân dân Mỹ biết điều đó." Quan điểm này được nhà sử học Philip Davidson chia sẻ, ông viết: "Trải qua suốt cuộc chiến tranh, nước Mỹ suy nghĩ rất ít về hậu quả tâm lý, kinh tế, chính trị của các hành động quân sự của họ. Không ai quan tâm đến thiệt mạng của thường dân, đến những phá hoại không cần thiết, và đúng là cả 2 và những điều khác đã gây ra những hiệu ứng chính trị tiêu cực." 

4. Chiến tranh nhân dân. Phần lớn người VN đứng về phía du kích. Họ cung cấp cho du kích lương thực, tin tức tình hình, giúp tuyển quân và nhân công. Nghiên cứu của David Hekvort trích dẫn câu nói của Mao Trạch Đông: "dân là nước, quân là cá. Không có nước cá sẽ chết". Còn nhà sử học Mỹ Philipp Davidson viết: "Chiến lược chiến tranh cách mạng - giải phóng của họ có yếu tố đoàn kết và chất kết dính CS ngay từ đầu. Không có chiến lược này, chiến thắng của CNCS là không thể. Chiến tranh VN cần được nhìn nhận qua lăng kính chiến lược chiến tranh nhân dân, đó không phải là vấn đề sức mạnh con người hay kỹ thuật, những điều như thế không liên quan đến vấn đề.”

5. Chuyên nghiệp chống nghiệp dư. Binh lính và sĩ quan VN được chuẩn bị tốt hơn người Mỹ cho cuộc chiến tranh rừng rậm cũng như cho cuộc chiến tranh giải phóng Indochina kể từ WW-II. Đầu tiên là phát xít Nhật, rồi người Pháp, rồi người Mỹ là kẻ thù của họ. David Hekvort nhớ lại: "Ở M.H. tôi đã gặp đại tá L. L. và D. V. M (quân đội VN). Họ phục vụ gần 15 năm làm chỉ huy tiểu đoàn. – Trung bình chỉ huy tiểu đoàn hay sư đoàn Mỹ chỉ phục vụ ở VN 6 tháng. Ông L. và M. có thể so sánh với huấn luyện viên của đội bóng đá chuyên nghiệp chơi mọi mùa cho đến trận chung kết siêu giải, trong khi chỉ huy Mỹ là ông thầy giáo má hồng được đặt vào vị trí của huấn luyện viên chuyên nghiệp hy sinh vì danh vọng. Để trở thành tướng, “cầu thủ” của chúng ta phải liều mạng, làm chỉ huy tiểu đoàn ở VN trong vòng 6 tháng, và Mỹ đã thất bại".

6. Chống chiến tranh và tâm trạng xã hội Mỹ. Nước Mỹ bị rúng động bởi hàng trăm ngàn người biểu tình chống chiến tranh VN. Phong trào mới hippie xuất hiện trong giới trẻ phản đối chiến tranh. Đỉnh cao của phong trào đã trở thành cái gọi là "Cuộc diễu hành đến Nhà Trắng" vào tháng 10-1967, ở Washington tụ tập đến 100 nghìn thanh niên phản đối chiến tranh, và cũng như các cuộc phản đối trong khi họp đảng Dân chủ ở Chicago tháng 8-1968. Chỉ cần nhớ là để phản đối chiến tranh, John Lennon đã viết bài hát “Hãy làm thế giới thay đổi - Give to the World Chance". Nạn nghiện ma túy, tự tử, bỏ trốn tràn lan trong binh lính. Cựu chiến binh bị ám ảnh “Hội chứng Việt Nam” bởi thế mà hàng ngàn người đã tự tử. Trong tình cảnh như thế tiếp tục chiến tranh là vô nghĩa.

7. Sự giúp đỡ của Trung Quốc và Liên Xô. Trong khi nếu như các đồng chí Trung Quốc cung cấp sự trợ giúp kinh tế quan trọng và nhân lực, thì Liên Xô cung cấp cho VN hầu hết vũ khí của họ. Tính toán sơ bộ, giúp đỡ của Liên Xô khoảng 8-15 tỷ USD trong khi chi tiêu tài chính của Mỹ vào chiến tranh, theo cách tính hiện nay đã vượt quá 1000 tỷ USD. Ngoài vũ khí, Liên Xô còn gửi chuyên gia đến VN. Từ tháng 7-1965 đến cuối năm 1974 là 6,5 nghìn sĩ quan và hơn 4,5 nghìn quân nhân tham gia vào các hoạt động, đào tạo huấn luyện hơn 10 nghìn người.