Thất bại bi thảm của các nước Đông Âu “hậu CS” - P2

Sự trỗi dậy của chủ nghĩa dân túy cánh hữu

Chính xác hơn là chủ nghĩa dân tộc! Cuộc khủng hoảng kinh tế sâu sắc và thất nghiệp tăng cao khắp thế giới CS cũ đã mang lại quyền lực cho một số đảng phái chính trị cấp tiến và các chính trị gia theo đuổi chủ nghĩa dân túy-dân tộc cánh hữu. Fidesz Hungary (Liên đoàn dân sự), đảng dân tộc cánh hữu kiên định, giành 52,73% số phiếu trong cuộc bầu cử quốc hội tháng 4 năm 2010. Jobbik (Phong trào vì 1 Hungary tốt hơn), đảng cực hữu bài ngoại, đứng thứ ba với 16,67% số phiếu. Trong giữa của cuộc suy thoái kinh tế nghiêm trọng, cánh hữu dân tộc giành được hầu hết các phiếu phổ thông bằng cách khơi dậy truyền thống Hungary, sắc tộc thiểu số giơ đầu chịu báng và đổ lỗi cho người Do Thái và Di gan đặc biệt vì tình trạng thất nghiệp lan rộng và đói nghèo của đất nước. Khi Oszkar Molnar, một thành viên lãnh đạo đảng Fidesz được bầu vào quốc hội mới, tuyên bố: "Tôi yêu Hungary, tôi yêu người Hungary, và tôi ưu tiên lợi ích của người Hungary hơn tư bản tài chính toàn cầu, hay tư bản Do Thái kẻ muốn ăn tươi nuốt sống toàn bộ thế giới, mà lại trừ ra Hungary", ông Molnar thậm chí không bị công khai khiển trách bởi các đồng nghiệp đảng mình.

Tháng 12 năm 2010, 2/3 số ghế trong quốc hội của đảng Fidesz cho phép họ thông qua một đạo luật truyền thông hà khắc, nó cho phép chính phủ tự do hơn để thực thi kiểm soát chặt chẽ đối với các phương tiện thông tin. Luật mới tranh cãi này gây ra các cuộc biểu tình trên đường phố Budapest với nhiều người Hungary mang băng-rôn bỏ trống rỗng để phản đối đề xuất kiểm duyệt của chính phủ. Nó cũng thu hút những lời chỉ trích trong Nghị viện EU (Hungary trở thành thành viên EU tháng 5 năm 2004) là mối “đe dọa đến tự do báo chí" và "nguy hiểm nghiêm trọng đến dân chủ", khi đưa ra khoản tiền phạt khổng lồ và hình phạt pháp lý khác cho truyền thông và các hiệu Internet dám đăng tải, phát thông tin "không cân xứng" hay "vô đạo đức", một điều đặc biệt là chỉ trích chính phủ, trong một đất nước có 1/3 sống dưới mức nghèo khổ. Các nhà phê bình phàn nàn rằng đạo luật truyền thông hạn chế nhất EU này sẽ kìm chế đa nguyên và quay ngược dân chủ ở đất nước cựu CS này.

Báo chí liberal Đức đặc biệt phỉ báng Ttg Hungary Viktor Orban không chỉ vì “cố bịt miệng” truyền thông địa phương, mà còn vì tìm kiếm sự “cai trị độc đảng” Fidesz, biến Hungary thành chế độ toàn trị "Fuhrerstaat" (các nhà bình luận liberal Hungary cũng thế, phàn nàn đất nước họ đang dần dần "Orban hóa"). Karoly Voros, trưởng ban biên tập của tờ báo ngày Nepszabadsag, đã kêu ca rằng luật truyền thông mới muốn "đốt cháy cảm giác sợ hãi vào trong tâm hồn nhà báo" và rằng toàn bộ nhà nước lập hiến Hungary bị hòa tan có hệ thống". Tuy nhiên, tinh thần ủng hộ quần chúng mạnh mẽ trong nước đã làm cho tâm trạng chống tư bản, chống EU, và chống Mỹ xấu xí của người Hungary bình thường mắc vào cơn lốc toàn cầu hóa, nhà chủ nghĩa dân túy Orban giống Berlusconi, như trong quá khứ, đưa ra quan điểm thách thức, cảnh báo EU ngừng can thiệp vào công việc nội bộ Hungary: "Đó là EU nên điều chỉnh để hợp với Hungary, hơn là Hungary cần hợp với EU..." (Hungary chính thức tiếp quản luân phiên sáu tháng chủ tịch EU vào 01 tháng 1 năm 2011). Nhưng điều mà nhiều người Hungary nghi ngờ luật truyền thông mới chỉ là một mánh khóe tinh vi để đánh lạc hướng sự chú ý của công chúng khỏi những vấn đề kinh tế nghiêm trọng của đất nước.

Một nhân vật độc đoán khác, Boyko Borisov - cựu cảnh sát trưởng quốc gia với quá khứ CS đáng ngờ và bị cho là có quan hệ với thế giới ngầm tội phạm địa phương, lãnh đạo Bulgaria, nước trở thành thành viên EU năm 2007 cho dù là nhà nước tham nhũng và  tội phạm nhất trong khối cựu Đông Âu trừ Kosovo nổi tiếng là mafia-cai trị (một ứng viên tai tiếng khác hy vọng làm thành viên EU trong tương lai - Ukraina). Thành công bầu cử của gương mặt mạnh Borisov giống Mussolini và đảng GERB cánh hữu của ông tháng 7 năm 2009 là gần như không đáng ngạc nhiên trong một đất nước mà cảnh ngộ đã trở thành điển hình nhất của quĩ đạo hậu-CS lầm lạc và căn bệnh bất mãn hiện tại. Xét trên mọi chỉ số kinh tế vĩ mô, Bulgaria đang trong tình trạng tồi tệ hơn so với quá khứ CS.

Con số thống kê chính thức cho thấy cả GNP và thu nhập bình quân đầu người đã giảm mạnh, mạng lưới an sinh xã hội đã tan rã, và ngay cả sự tồn tại vật chất của nhiều người Bulgaria nghèo khó cũng đang gặp nguy hiểm. Hậu quả tức thời của “cải cách” định hướng thị trường đã tàn phá công nghiệp và nông nghiệp Bulgaria, thất nghiệp, lạm phát, bất bình đẳng thu nhập, đói nghèo tan nát, và thậm chí suy dinh dưỡng. Tổ chức tội phạm và tệ tham nhũng tràn lan dưới các hình thức gia đình trị và bè cánh, tham ô, hối lộ, gây ảnh hưởng, buôn lậu, bảo kê làm tiền, cờ bạc bất hợp pháp, mại dâm và khiêu dâm đã gây tổn thất nặng nề về mức sống và sinh kế hậu CS. Một hiệu ứng đáng tiếc khác là sự thờ ơ lan rộng các quyền về kinh tế và xã hội của dân chúng Bulgary, đối với nhiều người trong số họ ngày làm việc 8 giờ hiện chỉ còn là ký ức.

Môi trường kinh tế tai họa đã đến lượt tạo ra bầu không khí chính trị bất ổn định và không thể lường trước. Không một chính phủ dân cử nào sống sót trong văn phòng nhiều hơn một nhiệm kỳ (thậm chí ít hơn). Biến động này minh họa tính chất không ổn định và khó dự báo chính trị ở Bulgaria do tình trạng kinh tế thảm họa và không có giới thượng lưu có khả năng rõ ràng để đưa ra giải pháp đáng tin cậy. Chán ngấy với suy thoái kinh tế, chính phủ bê trễ, trộm cắp cấp cao, tội phạm và tham nhũng tràn lan, Bulgaria đã và một lần nữa bỏ phiếu phản đối bóp nghẹt quyền lực bởi các chính trị gia đảng phái theo đuổi lợi ích cá nhân bất tài, tự phụ, tham nhũng, bè phái và tội phạm. Nhưng đoạn cuối sự đau khổ của họ có vẻ vẫn xa khỏi tầm mắt, đặc biệt là khi nội các Borisov đã áp đặt ngân sách thắt lưng buộc bụng hà khắc, cắt giảm không ít hơn 20% tất cả các chi tiêu công.

Đồng thời, chính trị đã trở thành nghề kinh doanh thu lợi nhuận cao nhất và vượt xa, cũng như  ít rủi ro hơn so với bất kỳ hoạt động kinh doanh thu lợi nhuận nào. Điều này đã biến các đảng phái chính trị thành một thứ gì đó tham lam giống như tập đoàn cá mập háu ăn, thành bè phái tập đoàn tổ chức tốt của phường bất lương và trộm cướp tìm kiếm tham vọng chiếm đoạt quyền lực làm giàu cho mình bằng cách cướp bóc tài nguyên của Bulgaria và khai thác dân chúng mê muội như bò, đặc biệt là khi đất nước có thể nhận được một số tiền lớn viện trợ nước ngoài và đầu tư từ EU. Lợi ích kinh tế lớn có nguồn gốc tội phạm thường đứng phía sau và tài trợ mỗi trong số các đảng phái chính trị lớn, thêm mạnh yếu tố tài phiệt với những gì cơ bản là cai trị bằng trộm cướp, đầu sỏ như mafia. Đó là lý do tại sao dân chúng bình thường không thấy có sự khác biệt giữa các chính phủ tham nhũng đến khó hiểu của họ và các tập đoàn tội phạm có tổ chức của Bulgaria. Không ngạc nhiên, khi người Bulgaria có xu hướng chỉ đất nước của họ như là "nhà nước mafia", "cộng hòa banana (chuối)", "gánh xiếc", và "ngớ ngẩn (absurdistan)". Họ vẫn đang chờ đợi lời hứa lâu đến của chủ nghĩa tư bản "bình thường" và nền dân chủ "bình thường" mà ở đó an sinh kinh tế cá nhân, tiền lương có thể sống được, và mức sống tươm tất sẽ thay thế tỷ lệ thất nghiệp cao, sự nghèo khó, vô gia cư, và tuyệt vọng xã hội như hiện nay. Khoảng 1,2 triệu người Bulgaria (16% dân số), chủ yếu là giới trẻ, đã bỏ phiếu bằng đôi chân của mình bằng cách tìm kiếm đồng cỏ xanh tươi hơn ở nước ngoài (di cư do nghèo khó đã làm giảm dân Bulgaria hậu CS từ gần 9 triệu năm 1989 xuống còn khoảng 7 triệu hiện nay).