30 năm ngày Liên Xô sụp đổ

 Phỏng vấn Sergey Glazyev – cố vấn của TT Putin 13/12/2021

Điều quan trọng đối với tương lai của chúng ta là hiểu được lý do dẫn đến sự sụp đổ của đất nước lớn nhất thế giới. Tại sao ngày nay phần lớn công dân đều hoài niệm về thời kỳ đó? Tại sao chúng ta lại chôn chân 30 năm cùng một chỗ theo nghĩa phát triển kinh tế? Ai là kẻ có tội và liệu có thể tập hợp lại Liên minh một lần nữa hay không? Viện sĩ Sergei Yurievich Glazyev kể về những kẻ chịu trách nhiệm vì sự sụp đổ của Liên Xô và những nhân tố chính đưa đến năm 1991.

 

Câu hỏi: 30 năm đã trôi qua kể từ cuộc đảo chính tháng 8 năm 1991, mở đường cho sự sụp đổ của Liên Xô, nhưng vẫn còn nhiều điều chưa rõ ràng. Ông có tin rằng đó thực sự là một cuộc đảo chính hay không, và nếu đúng như vậy, thì tại sao nó lại thất bại thảm hại? Tại sao GKChP (ГКЧП - Государственный комитет по чрезвычайному положению, GKChP - Ủy ban tình trạng khẩn cấp nhà nước) lại không bắt giữ Yeltsin và để ông ta diễn vai một cuộc cách mạng dân chủ? Vai trò của Gorbachev là gì?

 

Trả lời: Thật không may, không ai trong số các thành viên của UBKC còn sống và không có ai để trả lời câu hỏi này của cậu. Tôi chỉ có thể trình bày ý kiến ​​chủ quan của mình dựa trên những dữ kiện sau đây.

Hầu như toàn bộ đảng và giới tinh hoa kinh tế của đất nước đã ủng hộ GKChP. Tất cả các ủy ban khu vực của CPSU và hội đồng đại biểu nhân dân đều bày tỏ sự ủng hộ đối với việc bảo tồn Liên Xô và hệ thống XHCN, khi họ gửi điện tín tới Mátxcơva ủng hộ GKChP với yêu cầu chấm dứt tình hình chao đảo và sụp đổ của đất nước. Ở KGB, nơi lãnh đạo là một trong những thành viên của GKChP, có mọi cơ hội và lý do để bắt giữ Yeltsin. Đặc biệt của KGB đã theo dõi mọi hành tung của Yeltsin khi ông ta lái xe từ biệt thự nhà nước đến Nhà Hội đồng Xô viết. Nhưng vấn đề là họ không có ham muốn nắm quyền. Họ không có kế hoạch hành động, không có quyết tâm làm chủ tình hình. Họ không lập kế hoạch đảo chính, họ chỉ tìm cách bảo toàn nhà nước Xô Viết. Khi tuyên bố Tình trạng khẩn cấp và điều quân đến Mátxcơva, họ bay đến chỗ Gorbachev để có một quyết định chính trị. Còn Yeltsin thì đã có một kế hoạch rõ ràng để chiếm đoạt quyền lực và ông ta đã sử dụng từng phút chậm trễ của GKChP để củng cố vị trí của mình.

Tôi biết chắc ông ta và tùy tùng của ông đã run lên vì sợ hãi, khi ngồi trong boongke của Nhà Xô viết đề phòng cuộc tấn công. Trong trường hợp này, họ có một kế hoạch sơ tán khẩn cấp đến Đại sứ quán Mỹ nằm gần đó. Hơn nữa, bên cạnh ông ta là Burbulis và Gaidar, những người sau này đứng đầu chính phủ độc lập đầu tiên của Nga, và chính phủ hiện có của RSFSR, do Silaev đứng đầu, phần lớn đã bỏ trốn. Trong trường hợp này, đã có một kế hoạch sơ tán khẩn cấp đến Đại sứ quán Hoa Kỳ, nằm gần đó. Hơn nữa, ở cùng ông ta là Burbulis và Gaidar, những kẻ sau này là lãnh đạo chính phủ độc lập đầu tiên của Nga, còn chính phủ hiện tại của RSFSR (Liên bang Cộng hòa XHCN Xô viết Nga), do Silaev đứng đầu, phần lớn đã bỏ trốn.

Có lẽ, trước đó GKChP đã bị Gorbachev kích động chính trị. Khi đi nghỉ ở Crimea, ông ta dường như đã đưa ra một mệnh lệnh bất thành văn hoặc đồng ý "siết chặt ốc vít" trong cơ chế lỏng lẻo của nhà nước Xô Viết. Một cái gì đó như là "cố gắng sắp đặt trật tự", ông ta làm cho đám diều hâu xung quanh mình hiểu sẽ được hỗ trợ cho các hành động quyết định của chúng. Cho đến nay vẫn chưa hoàn toàn rõ ràng ai là lãnh đạo, ai truyền cảm hứng cho GKChP.

Một số thành viên của nó, chẳng hạn như Starodubtsev hay Baklanov, đã được đưa vào "làm đồng đội". Starodubtsev nói rằng họ đã gọi ông anh ta một ngày trước đó và yêu cầu ông ta "nói chuyện với quần chúng". Không ai trong số các thành viên GKChP thể hiện ý chí chính trị để đưa ra quyết định sử dụng vũ lực chống Yeltsin và những người ủng hộ ông ta, là giới những kẻ đã nắm bắt sáng kiến ​​và trên thực tế, khi đó đã tập hợp được vài nghìn người ủng hộ họ xung quanh Nhà Xô Viết, thực ra chính họ đã bắt đầu một cuộc đảo chính nhà nước. Bất ổn bắt đầu trong quân đội, một số chỉ huy quân sự cử đến Mátxcơva bắt đầu tìm đến Yeltsin. Các thành viên của GKChP đợi một quyết định chính trị từ Gorbachev, ông ta vì một số lý do trước đó đã bị giam lỏng tại dinh thự của mình ở Crimea. Gorbachev, khi biết rằng một đám đông các nhà hoạt động ủng hộ Yeltsin đã tụ tập ở Mátxcơva, nơi không thể giải tán nếu không có nạn nhân, đã sợ hãi và cáo buộc các thành viên GKChP âm mưu chiếm đoạt quyền lực. Yeltsin đã tận dụng sự thiếu quyết đoán của ông ta và tuyên bố mình là người chiến thắng và là vị cứu tinh của nền "dân chủ" mới nổi. Ông ta chiếm lấy vai trò lãnh đạo và bắt đầu nắm quyền một cách nhanh chóng.

Câu hỏi: Vai trò của các cơ quan tình báo Mỹ và/hoặc các cơ quan nước ngoài khác trong các sự kiện năm 1991 và nói chung là trong quá trình khởi động và sau đó của perestroika?

 

Trả lời: Không thấy có sự tham gia trực tiếp của cơ quan tình báo Mỹ hay các quốc gia khác trong sự kiện năm 1991. Tuy nhiên, giám đốc CIA P. Schweitzer khi đó viết trong cuốn sách của mình "Victory" như một sự xác thực, vai trò của họ là quyết định. Nếu không có chính sách nhất quán phá hoại nhà nước Xô Viết của các cơ quan tình báo Mỹ, sự sụp đổ của Liên Xô có lẽ sẽ không xảy ra. Trong cuốn sách này, lãnh đạo CIA thừa nhận có một kế hoạch làm sụp đổ Liên Xô, được họ phát triển theo các chỉ đạo trực tiếp của TT Mỹ R. Reagan.

Các sự kiện nổi bật nhất tiến hành theo kế hoạch này cũng đã được biết rõ: bắn rơi máy bay chở khách Hàn Quốc vi phạm không phận Liên Xô, dẫn đến việc sa thải lãnh đạo lực lượng vũ trang chống chính sách của Gorbachev. Tiếp đến, chuyến bay ngạo nghễ qua lãnh thổ của Liên Xô với hạ cánh trên Quảng trường Đỏ của Rust, sau đó là cuộc thanh trừng thành phần lãnh đạo quân đội. Hành động khiêu khích tại Baltic và Caucasus, thổi phồng hận thù sắc tộc và khuyến khích ly khai - CIA đứng đằng sau tất cả điều này. Thành công lớn nhất của các cơ quan tình báo Mỹ là việc thu phục được Yeltsin. Hôm qua, tại trụ sở của Viện Dân chủ Quốc gia về các vấn đề quốc tế (National Democratic Institute - NDI) tại Washington, có thể nhìn thấy một triển lãm thường trực thú vị các "thành tựu" của viện này trong việc đảm bảo cho cuộc bầu cử của Yeltsin làm TT RSFSR vào năm 1991. Trong thực tế, toàn bộ chiến dịch tuyên truyền, các ấn phẩm tờ rơi, việc chuẩn bị các bài báo, PR của đồng sự Yeltsin là được thực hiện bởi các cố vấn Mỹ. Tâng bốc và tôn vinh Gorbachev trong mọi cách có thể, người Mỹ đã chuẩn bị một cú đánh ở phía sau, trong khi nuôi dưỡng Yeltsin giành chính quyền vào mùa thu năm 1991.

 

Câu hỏi: Dự án của Gorbachev và các cố vấn của ông ta theo đuổi các mục tiêu như thế nào khi họ tuyên bố perestroika và glasnost?

 

Trả lời: Như bây giờ đã rõ ràng, các đặc vụ Mỹ, mà trên hết là Yakovlev và Shevardnadze, đã liên tục dẫn dắt Gorbachev đến thảm họa. Khi tận dụng sự phù phiếm đáng kinh ngạc của ông ta, họ đã truyền cảm hứng cho ông ta với những ý tưởng đơn giản về dân chủ hóa và công khai, họ tạo ra trong ông ta sự sùng bái Đấng cứu thế, được thiết kế để dẫn dắt Liên Xô đến con đường phát triển trụ cột của nhân loại. Những khẩu hiệu rỗng tuếch "chủ nghĩa xã hội với khuân mặt người", "dân chủ hơn, chủ nghĩa xã hội hơn", "Perestroika" là nhằm che đậy mưu toan cho mình và mồi lửa vào ý thức công chúng. Gorbachev đặc biệt ấn tượng về những chuyến đi long trọng của ông ta đến các nước phương Tây, nơi ông được chào đón như một anh hùng vĩ đại nhất của thời đại. Ông ta tưởng tượng mình là một Đấng tiên tri đang cứu thế giới khỏi thảm họa. Bằng một số thủ đoạn, ông ta đã tiến hành cuộc thanh trừng nhân sự trong các cơ quan trung ương đảng, thu hút phần lớn phe cánh ủng hộ ông ta. Việc bầu ông ta vào Bộ Chính trị đã được Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ kỷ niệm như một chiến thắng xuất sắc của họ. Nhưng là một kẻ ít học và không có ý tưởng, ông ta không thể trình bày một chiến lược mạch lạc, mà ý tưởng được cố vấn trưởng kiêm điệp viên Mỹ Yakovlev dẫn dắt.

 

Câu hỏi: Những sai lầm chính, giả sử có của cải cách là gì, và tại sao họ lại mắc phải những sai lầm đó? Có cách nào khác để cải tổ Liên Xô và "khối xã hội chủ nghĩa" không?

 

Trả lời: Tất nhiên, có một cách khác để cải tổ Liên Xô, mà đã được thể hiện một cách xuất sắc bởi Đảng Cộng sản Trung Quốc, đảng vừa kỷ niệm 100 năm thành lập. Lúc đầu, chính phủ Liên Xô đi theo con đường này, mở rộng quyền tự do của các doanh nghiệp nhà nước, tạo ra thay vì tập trung vào các bộ, và khuyến khích các hợp tác xã và tinh thần kinh doanh khoa học-kỹ thuật. Nhưng chủ nghĩa giáo điều trong tư duy của giới lãnh đạo đảng đã cản đường. Họ tuân thủ một cách thiêng liêng nguyên tắc của chủ nghĩa Marx-Lenin về sở hữu nhà nước đối với tư liệu sản xuất và ngăn chặn sự bóc lột sức lao động của tư bản tư nhân. Do đó, thay vì phát triển có hệ thống các quan hệ thị trường, thì các qui định viển vông đã được tạo ra để phá hoại cơ chế kinh tế của Liên Xô: bầu cử giám đốc các doanh nghiệp nhà nước, thành lập các hợp tác xã có quyền tự do định giá bán sản phẩm, và mở rộng các cơ quan quản lý nền kinh tế. Kết quả là, sự hỗn loạn ngày càng tích tụ: dòng tiền từ mạch lưu thông không tiền mặt sang tiền mặt gia tăng như tuyết lở trong tình trạng thiếu hàng tiêu dùng; việc bầu các giám đốc dẫn đến việc tăng lương một cách bất hợp lý, làm tăng nhu cầu và làm trầm trọng thêm tình trạng thiếu hụt. Sự mất cân bằng ngày càng tăng đã dẫn đến gián đoạn quá trình tái sản xuất và làm xói mòn các chu trình trong quản lý nền kinh tế quốc dân.

 

Câu hỏi: Ba mươi năm đã trôi qua kể từ khi khối xã hội chủ nghĩa và Liên Xô bị phá tan và sự ra đời của quan hệ sản xuất, phân phối tư bản chủ nghĩa và kiến ​​trúc thượng tầng "văn minh", "ý thức hệ" tương ứng. Ông nhìn nhận triển vọng hiện nay đối với Nga và các nước cộng hòa thuộc Liên Xô cũ như thế nào?

 

Trả lời: Cải cách thị trường theo mô hình "liệu pháp sốc" hóa ra lại là một thảm họa kinh tế đối với Nga và các nước cộng hòa cũ khác của Liên Xô. Sản xuất giảm một nửa, đầu tư tăng gấp 5 lần và thu nhập của hầu hết người dân giảm xuống dưới mức nghèo khổ. Nghiện rượu và ma túy gia tăng mạnh, bệnh xã hội bắt đầu bùng phát. Tổng thiệt hại về nhân khẩu học chỉ riêng ở Nga đã lên tới khoảng 12 triệu người. Sự bất bình đẳng xã hội kỳ quái đã chia xã hội thành các giai cấp đối kháng. Đất nước đã bị biến thành bán máu cho các nước phương Tây: xuất khẩu tư bản từ lãnh thổ của Liên Xô cũ đã vượt quá 2.000 tỷ đô la, chảy máu chất xám lên tới hàng trăm nghìn chuyên gia trình độ cao, hàng tỷ tấn tài nguyên thiên nhiên không thể tái sản xuất bị đưa ra nước ngoài. Hầu hết các ngành công nghiệp sử dụng nhiều khoa học đã không còn tồn tại.

 

Trong ba mươi năm hậu Xô Viết, hoạt động kinh tế hầu như chưa đạt đến trình độ Liên Xô với sự xuống cấp của cơ cấu kinh tế, khối lượng đầu tư vẫn chỉ bằng một nửa. Có hai triển vọng để phát triển: hoặc tiếp tục suy thoái ở ngoại vi của chủ nghĩa tư bản Âu- Mỹ, hoặc phát triển nhanh hơn dựa trên một trật tự kinh tế thế giới và công nghệ mới theo mô hình CHND Trung Quốc. Trong trường hợp thứ hai, khả năng phát triển vượt bậc của nền kinh tế Nga với tốc độ tăng trưởng GDP khoảng 10% / năm vẫn còn. Nhưng để làm được điều này, cần phải phục hồi hệ tư tưởng xã hội chủ nghĩa, đặt mối quan hệ thị trường vào nhiệm vụ nâng cao đời sống của người dân, điều chỉnh chính sách tiền tệ vào các mục tiêu tăng đầu tư và sản xuất, đưa ra một hệ thống thuế lũy tiến, ngăn chặn tình trạng tháo chạy của tư bản, phi hạt nhân hóa nền kinh tế, triển khai hệ thống hoạch định chiến lược dựa trên quan hệ đối tác công tư.

 

Câu hỏi: Có mối quan hệ nhân quả nào giữa sự ra đời của chủ nghĩa tư bản và sự sụp đổ của Liên Xô? Ông có cho rằng việc tái hòa nhập không gian hậu Xô Viết là có thể dưới thời chủ nghĩa tư bản?

 

Trả lời: Chủ nghĩa xã hội ở Liên Xô là một thực tế hiển nhiên, giống như vai trò lãnh đạo của Liên Xô trong việc hình thành một hệ thống xã hội chủ nghĩa thế giới bao gồm 1/3 thế giới. Mô hình chỉ đạo kế hoạch hóa tập trung ra đời do hoàn cảnh khách quan, cho phép Liên Xô giành chiến thắng trong WW-2 trước kẻ thù có tất cả các nguồn lực của châu Âu. Hệ thống quản lý này hóa ra là một cơ chế hiệu quả hơn nhiều so với mô hình công ty tư bản chủ nghĩa của Đệ tam Đế chế. Và nó vẫn hoạt động hiệu quả hơn chủ nghĩa tư bản châu Âu cho đến khi tiến bộ khoa học và công nghệ thành nhân tố chính tăng trưởng kinh tế. Sự thiếu cạnh tranh đã kìm hãm các quá trình đổi mới ở Liên Xô, dẫn đến hậu quả ngừng đa dạng về công nghệ của nền kinh tế Liên Xô và sự tụt hậu ngày càng tăng về trình độ kỹ thuật của nền kinh tế quốc dân.

Về mặt lịch sử, sự phục hồi của chủ nghĩa tư bản diễn ra sau khi Liên Xô sụp đổ, vì vậy mối quan hệ hoàn toàn ngược lại. Sự từ chối hệ tư tưởng xã hội chủ nghĩa dẫn đến sự sụp đổ của Đảng Cộng sản cầm quyền và sự xói mòn nhanh chóng sau đó của hệ thống hành chính công, kết thúc bằng sự sụp đổ đất nước và sự phát triển nhanh chóng của tội phạm kinh doanh dựa trên việc cướp bóc tài sản của nhà nước.

Sự tái hòa nhập không gian hậu Xô Viết đang diễn ra dưới hình thức một thị trường chung. Ngày nay, cơ quan siêu quốc gia, Ủy ban Kinh tế Á-Âu là cơ quan quản lý duy nhất có các chức năng quản lý được xác định bởi Hiệp ước về Liên minh Kinh tế Á-Âu. Không giống như EU, mà tôi định nghĩa là một đế chế quan liêu, ở Liên minh Á-Âu, mọi quyết định đều được thực hiện bằng sự đồng thuận với sự tôn trọng hoàn toàn đối với chủ quyền quốc gia.

 

Câu hỏi: Lần đầu tiên sau nhiều thập kỷ, chính phủ Mỹ đang thực hiện một số bước để thoát khỏi chủ nghĩa tân tự do. Theo ông, Nga và Mỹ có thể tìm thấy các lợi ích khác nhau trong khuôn khổ quá trình đàm phán các bên?

 

Trả lời: Tôi quan sát những gì đang diễn ra qua lăng kính của sự thay đổi cơ cấu kinh tế thế giới. Cơ cấu kinh tế thế giới đế quốc đang trở thành dĩ vãng - sau khi Liên Xô sụp đổ, sự thống trị toàn cầu của Mỹ cũng chấm dứt. Nó đang được thay thế bằng một cơ cấu kinh tế toàn thế giới - với hệ tư tưởng xã hội chủ nghĩa, sự khôi phục luật pháp quốc tế, tôn trọng chủ quyền quốc gia, nền kinh tế thị trường được điều tiết vì lợi ích của xã hội, trong đó lợi ích cá nhân được đặt lên hàng đầu vì mục tiêu ngày càng cao của nhân dân. phúc lợi và xây dựng xã hội hài hòa. Giới tinh hoa cầm quyền của Mỹ đang chống lại quá trình này bằng cách phát động một cuộc chiến tranh thế giới hỗn hợp chống lại Trung Quốc, Nga, Iran, Cuba và các nước khác không do họ kiểm soát. Trong cuộc chiến này, họ đang cố gắng huy động các nguồn lực của mình, với lý do là chống chọi đại dịch, họ đang tăng cường kiểm soát xã hội và tăng cường phát hành tiền.

Khi làm như vậy, họ củng cố quyền lực của giới tài phiệt, tổ chức tuyên bố chủ nghĩa tự do để che đậy mong muốn thống trị thế giới. Trên thực tế, giới tài phiệt quyền lực Mỹ đang nỗ lực hướng tới việc thiết lập chính phủ một thế giới, vì lo ngại về đại dịch, khí hậu nóng lên và các mối đe dọa khác đối với nhân loại. Họ đang vội vàng làm điều đó trước sự sụp đổ không thể tránh khỏi của hệ thống tài chính đô la.

 

Câu hỏi: Chúng ta đã được dạy phải coi sự kết hợp giữa con người và thiên nhiên như một thể toàn vẹn tự tái tạo. Thực tiễn quản lý thiên nhiên trong thực chất bành trướng của quản lý tư bản chủ nghĩa cho thấy ngược lại, nó bác bỏ những ý kiến ​​đã được xác lập về khả năng cân bằng vô hạn giữa tốc độ tiêu dùng ngày càng tăng và khả năng phục hồi chất lượng môi trường sống. Liệu chúng ta có thể đương đầu với những thách thức về môi trường trong bối cảnh này không?

 

Trả lời: Các giới hạn sinh thái của tăng trưởng kinh tế luôn bị vượt qua bởi cuộc cách mạng công nghệ và quá trình chuyển đổi sang một trật tự công nghệ mới. Đây chính xác là những gì đang diễn ra ở thời điểm hiện tại. Sự phổ biến nhanh chóng của mô hình công nghệ mới nền tảng - một phức hợp bao gồm công nghệ nano, kỹ thuật sinh học, thông tin và truyền thông, công nghệ kỹ thuật số - kéo theo sự gia tăng mạnh mẽ về hiệu quả của các hoạt động sản xuất, bao gồm giảm tiêu thụ năng lượng và nguyên liệu, và do đó giảm tải môi trường. Các lĩnh vực hàng đầu của mô hình công nghệ mới là năng lượng mặt trời và năng lượng gió, đang thay thế hydrocacbon. Các ngành lớn nhất là y tế, giáo dục, khoa học và văn hóa, cùng với nhau trong tương lai gần sẽ chiếm hơn một nửa tỷ trọng sử dụng GDP. Đây là những ngành mà nhà nước đóng vai trò chủ đạo. Bản chất nhân đạo này của trật tự công nghệ mới chắc chắn sẽ hạn chế quyền tự do của tư nhân và phụ thuộc vào sự vận động của nó đối với lợi ích của toàn dân. Điều này cũng sẽ được tạo điều kiện thuận lợi bởi cuộc cách mạng thông tin trong lưu thông tiền tệ - việc chuyển đổi sang các loại tiền kỹ thuật số quốc gia, việc lưu thông của chúng sẽ được kiểm soát bởi các ngân hàng trung ương.